یکی از مشخصه های مهم فرآیند جهانی شدن، پیدایش قدرت های نو ظهور و گرایش کشورها برای حضور پررنگ در این فرآیند است
اقتصادهای نو ظهور با توجه به رشدهای اقتصادی بالا و نفوذی که در عرصه روابط بین الملل پیدا کرده‌اند می توانند نقش تعیین کننده ای در مناسبات بینالمللی ایفا کنند
در این راستا جولای ۲۰۰۶ رهبران کشورهای نو ظهور اقتصادی شامل برزیل، روسیه، هند و چین برای اولین بار در روسیه در حاشیه اجلاس گروه جی ۸، پیشنهاد تشکیل سازمان جدیدی را ارائه دادند
ایده تشکیل بریکس به سال ۲۰۰۱ باز می گردد که چهار کشور برزیل، روسیه، هند و چین (BRIC) گفت و گوهای مقدماتی را در حاشیه اجلاس شصت و یکم سازمان ملل آغاز کردند
نام بریکس (BRICS) از به هم پیوستن حروف اول نام انگلیسی کشورهای عضو این گروه (برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی) تشکیل شد تا اقتصادهای نوظهور جهان ائتلافی را تشکیل دهند که در کمتر از ۱۰ سال به یکی از قطب ها و قدرت های اقتصادی جهان تبدیل شود
اولین اجلاس رسمی بریکس در سال ۲۰۰۹ در یکاترینبورگ روسیه با حضور مقامات ارشد چهار کشور برزیل، روسیه، هند و چین برگزار شد
از آن زمان، هر ساله اجلاس کشورهای بریک برقرار بود تا در سال ۲۰۱۳ آفریقای جنوبی نیز به جمع آن ها اضافه شد و «بریک» به «بریکس» تغییر نام داد
دومین اجلاس بریکس در سال ۲۰۱۰ در برزیل، سومین اجلاس در سال ۲۰۱۱ در چین، چهارمین در سال ۲۰۱۲ در هند، اجلاس پنجم در سال ۲۰۱۳ در آفریقای جنوبی و ششمین اجلاس در سال ۲۰۱۴ در برزیل برگزار شد
۱- افزایش مبادلات تجاری بین کشورهای عضو
۲- تشکیل بانک توسعه و ذخیره ارزی در رقابت با بانک جهانی و صندوق پول، تمرکز زدایی از دلار
۳- کاهش وابستگی اقتصادی به اروپا و آمریکا
۴- ایفای نقش در زمان بحران های اقتصادی برای نجات کشورهای در حال ورشکستگی
وجه تمایز کشورهای بریکس، رشد پرشتاب اقتصاد آن ها و نفوذ در امور جهانی است
گروه بریکس شامل نیمی از جمعیت جهان و ۲۸ درصد از ظرفیت اقتصاد جهانی را می باشد و امروزه به اذعان اعضای آن، حامی کشورهای در حال توسعه و برقرار کننده تعادل و عدالت اقتصادی در جهان تحت سیطره نظام پولی و بانکی غربی است
بنابر اعلام آفریقای جنوبی که ریاست نشست ۲۰۲۳ را برعهده دارد، تا کنون بیش از ۴۰ کشور علاقه خود را برای پیوستن به جمع کشورهای عضو بریکس ابراز کرده اند
این کشورها به بریکس به عنوان جایگزینی برای نهاد‌های بین المللی تحت سلطه قدرت های غربی می نگرند و امیدوارند با عضویت در آن بتوانند از مزایایی چون توسعه اقتصادی و افزایش تجارت و سرمایه‌گذاری بهره برند
گروه بریکس که از آن به عنوان «گروه ۵» یاد می شود، بیش از ۴۰ درصد از جمعیت جهان، ۲۶ درصد تولید ناخالص داخلی جهانی و ۱۸ درصد سهم تجارت جهانی را به خود اختصاص داده است و متوسط رشد اقتصادی اعضای گروه نسبت به کشورهای عضو گروه هفت کشور صنعتی جهان حداقل طی یک دهه گذشته بالاتر بوده است
روند تحولات اقتصادی ـ صنعتی این کشورها نشان می‌دهد که اساس حرکت و زیر بنای فکری شکل گیری این گروه به عنوان یک تشکل نو ظهور به منظور نقش آفرینی در دنیای چند قطبی آینده و به چالش کشاندن نظم کنونی حاکم بر نظام بین‌الملل است
همچنین هر یک از کشورهای عضو گروه بریکس در یکی از حوزه های سیاسی یا اقتصادی در منطقه خود بازیگری عمده به شمار می‌‌‌‌‌‌‌‌آیند، بنابراین از حیث ماهیت وجودی می توان مدعی شد گروه مزبور با پوشش دادن مناطقی چون اوراسیا، آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین از ابعاد جهانی و بینالمللی برخوردار است
از منظر سیاسی اجتماعی باید در نظر داشت که دو غول جمعیتی دنیا یعنی چین و هند در بریکس عضویت دارند و با احتساب جمعیت روسیه، برزیل و آفریقای جنوبی بالغ بر ۳ میلیارد و دویست میلیون نفر جمعیت جهان را دربر می‌گیرند
همچنین حضور دائمی چهار عضو شورای امنیت سازمان ملل متحد در گروه بریکس نشان دهنده نقش و تاثیرگذاری این گروه در معادلات جهانی و بینالمللی است
به طوری کلی رشد روز افزون اقتصادی در کنار تاثیر سیاسی این گروه می تواند آنها را به رقیبی جدی برای بلوک ایالات متحده آمریکا و اروپا تبدیل کند
موقعیت جغرافیایی منحصر به فرد ایران و ظرفیت های آن در حوزه های انرژی، ترانزیت و تجارت باعث شده تا اعضای بریکس توجه ویژه ای به ایران به عنوان مسیر طلایی برای اتصال شرق به غرب داشته باشند
ایران از دسامبر سال ۲۰۲۲ به سازمان همکاری شانگهای پیوست و حضورش در گروه بریکس می تواند تقویت کننده دیپلماسی اقتصادی ایران باشد که هدف آن ایفای نقش سازنده تر در تعاملات بینالمللی است،
باتوجه به تلاش بریکس برای افزایش تعداد اعضا، پیگیری عضویت ایران در این نهاد را می توان به عنوان یکی از اولویت های دیپلماسی اقتصادی ایران برشمرد
با توجه به تحریم های گسترده اتحاده اروپا و آمریکا، بسیاری از کشورها تا زمان حل نشدن مشکلات مربوط به تحریم ها تمایلی برای مراودات مالی و تجاری با ایران نخواهند داشت
«سیریل رامافوسا» رئیس جمهور آفریقای جنوبی صبح روز پنجشنبه ۲ شهریور ۱۴۰۱ در آغاز نشست «بریکس پلاس» در کنفرانس خبری مشترک سران «بریکس» موافقت ۵ عضو اصلی این گروه با عضویت اصلی جمهوری اسلامی ایران، عربستان سعودی، امارات متحده عربی، مصر، اتیوپی و آرژانتین را اعلام کرد
در ادامه رئیس جمهور برزیل، نخست وزیر هند، رئیس جمهور چین در سخنانی با تاکید بر این موضوع، ورود اعضای جدید به بریکس را باعث رونق بیشتر این گروه و توان اثرگذاری بیشتر آن در نظم جهانی دانستند، پوتین رئیس جمهور روسیه نیز به شکل ویدئو کنفرانس در این نشست حضور داشت
عضویت ایران، عربستان، امارات، مصر، اتیوپی و آرژانتین از ابتدای ژانویه ۲۰۲۴ رسمیت خواهد یافت
● روسیه
● چین
● برزیل
● هند
● آفریقای جنوبی
● آرژانتین
● مصر
● اتیوپی
● ایران
● عربستان سعودی
● امارات متحده عربی
