عمر خیام نیشابوری متولد ۲۸ اردیبهشت ۴۲۷ در نیشابور، شاعر، فیلسوف و ریاضیدان است
تحصیل کرده مدرسه نظامیه نیشابور می باشد که گرچه بیشتر او را به عنوان شاعر می شناسیم اما همه چیزدان است و در ریاضی انواع معادلات او تدریس می شود
«غیاث الدین ابوالفتح عُمَر بن ابراهیم خَیّام نیشابوری» معروف به خیام در سده پنجم هجری قمری در دوران قرون وسطی در شهر نیشابور خراسان به دنیا آمده است
پدرش ابراهیم و اجدادی وی به عنوان خیمه دوز کار می کرد [خیام در عربی به معنای خیمه دوز است
در آن زمان نیشابور مرکز اصلی دین زرتشتیان بود و به احتمال قریب پدر خیام یک زرتشتی بود که بعدها به اسلام گروید
او در دوران حکومت سلجوقیان بزرگ شد، دوره ای که فرقه های گوناگون شیعی، سنی، اشعری و معتزلی مشغول بحث ها و مجادلات اصولی و کلامی بودند
در آن دوران فیلسوفان جرات بیان افکار نداشتند چراکه آنها از سوی اقشار مختلف به کفر متهم می شدند
از همان کودکی نزد استادانی چون مولوی قاضی محمد، خواجه ابوالحسن انباری، امام موفق نیشابوری و شیخ محمد منصوری در نیشابور و بلخ به فراگیری علم و دانش پرداخت
بیشتر اندیشه های علمی خیام از افکار ابوعلی سینا و ابوریحان بیرونی تاثیر پذیرفته اند
او سپس علوم ریاضی را پیش ریاضیدان زرتشتی «بهمنیار» از برجسته ترین شاگردان ابن سینا فراگرفت
بیوگرافی کوتاه خیام نیشابوری با عکس
سال ۴۴۳ شمس در ۱۶ سالگی مهم ترین اثر ریاضی خود به نام “رساله فی شرح ما اشکل من مصادرات اقلیدس” را برای شرح خطوط موازی و نظریه نسبت ها نوشته است
تنها نسخه کامل باقی مانده از این کتاب در کتابخانه لایدن هلند موجود است، رساله جبر خیام نیز برجسته ترین کتاب جبر تمام سده های میانه است
سال ۴۴۶ در ۱۸ سالگی از نیشابور به سمرقند (شهری در افغانستان امروزی) سفر کرد
در آنجا موفق شد زیر نظر «ابوطاهر قاضی القضات سمرقند» کتابی درباره معادله ریاضی درجه سوم تحت عنوان «رساله فی البراهین علی مسائل الجبر و المقاله» به زبان عربی بنویسد
از آن جایی که با خواجه نظام الملک طوسی رابطه صمیمی داشت این کتاب را به او تقدیم کرد
او نخستین فردی است که توانسته است نشان دهد معادله درجه سوم ممکن است بیش از یک پاسخ داشته باشد یا اصلا پاسخی نداشته باشد
شهرت او در علم نجوم و ریاضی از سمرقند به ایران رسید تا جایی که جلال الدین ملک شاه سلجوقی و نظام الملک (وزیر) سرپرستی رصدخانه اصفهان را به او پیشنهاد داد
به این ترتیب خیام نیشابوری سال ۴۴۸ در ۲۱ سالگی به اصفهان رفت و به مدت ۱۸ سال در این شهر اقامت داشت
او در علم پزشکی نیز مهارت داشت و توانسته بود سلطان سنجر (فرزند ملک شاه) را که در کودکی به بیماری آبله مبتلا شده بود را به روش خود درمان کند
از این رو احترام خاصی به او در امر طبابت نیز قائل بودند و بسیاری از بزرگان و مردم عادی برای درمان بیماری های خود به او مراجعه می کردند
خلاصه زندگینامه کوتاه خیام نیشابوری
سال ۴۶۶ شمسی در ۳۹ سالگی بعد از درگذشت ملک شاه (سومین سلطان از سلسله سلجوقیان) و کشته شدن نظام الملک (وزیر برجسته ملکشاه) مورد بی مهری قرار گرفت =
با افتادن حکومت به دست پسران ملک شاه و اختلافات گسترده داخلی و در ادامه قطع کمک های حکومت به رصد خانه اصفهان از اصفهان خارج شد
او به تدریج به مرو، پایتخت جدید سلجوقیان (واقع در ترکمنستان امروزی)، رفت.
خیام تمامی علوم زمانه خود را فراگرفته بود و در ریاضیات، ستاره شناسی، متافیزیک، منطق، فلسفه، موسیقی و ادبیات تبحر داشت و به همه چیزدان مشهور بود
حل مسائلی در حساب از دیگر آثار خیام می باشد که هرگز این کتاب پیدا نشده است
خیام در دیگر آثار خود به آن اشاره کرده که بعدا ثابت شد او در کتابی موفق به تعیین قواعد بسط دو جمله ای پیش از نیوتن شده است که تا سده پیش کسی از آن با خبر نبود
از این رو در بسیاری از کتب دانشگاهی به احترام سبقت وی بر نیوتن این دو معادله ها را ” دوجمله ای خیام – نیوتن” نامیده اند
خیام از ستاره شناسان برجسته زمان خود بود، او تقویم امروز ایرانی که معروف به تقویم جلالی است را به درخواست سلطان ملک شاه سلجوقی پدید آورده است
نام این تقویم از لقب «جلال الدین» ملکشاه گرفته شده است
تقویم جلالی بر پایه محاسبات دقیق حرکت خورشید است و اصلاحاتی در تقویم های قبلی ایجاد کرد تا طول سال شمسی به شکل دقیق تری تنظیم شود و از دقیق ترین تقویم های جهان است
عکس خیام نیشابوری با زندگی نامه
خیام که امروزه بیشتر به عنوان شاعر در ایران شناخته می شود در زمانه خود به عنوان ریاضی دان و فیلسوف شهرت داشت و گاهی اشعار رباعی می سرود
ولی به خاطر جهل مردم زمانه خود رباعیات او بیشتر به چشم نیامده و هم دوره هایش از شاعری او یاد نکرده اند و تنها یک دسته از دوستان صمیمی اش اشعار او را ثبت کردند
بعد از مرگ و انتشار این اشعار مورد تحسین و برجا ماندن شهرت او تاکنون شده است
خیام در کتاب ” القول علی اجناس الذی بالاربعه” مسئله تقسیم یک چهارم را به سه فاصله مربوط به مایه های بین نیم پرده، با نیم پرده بالارونده و یک چهارم پرده را شرح داده است
حافظ تحت تاثیر اندیشه های او قرار داشته و شباهت های معنایی زیادی ما بین مفاهیم رباعیات خیام و دیوان حافظ است،
صادق هدایت نیز علاقه بسیاری به خیام داشته و پیرو افکار او بوده است
موریس بوشور، آرمان رنو، آندره ژید، دوکامارگو (شاعر اسپانیایی)، ژان لاهور، شارل گرولو، ژان شاپلن و مارک برنارد از جمله شاعران و نویسندگان خارجی هم تحت تاثیر افکار خیام قرار گرفته اند
حکیم، حجه الخلق، امام عصر، جانشین ابن سینا از جمله القابی است که به او داده اند، علماء زمان خودش او را با القابی چون دستور، امام، حکیم، حجه الخلق و فیلسوف می نامیدند
تحقیق درباره خیام نیشابوری برای مدرسه
بنابر روایتی خیام، حسن صباح و نظام الملک سه دوست دبستانی بودند که به یکدیگر قول دادند که اگر هریک از آن ها در بزرگسالی به جایگاهی رسید آن دو نفر دیگر را یاری کند
در آینده خیام شاعر و دانشمند بزرگ شد، حسن صباح رهبر فرقه اسماعلیه گشت و نظام الملک به سیاست مداری و به وزارت حکومت سلجوقیان رسید
به این ترتیب نطام الملک و ابتدا فرمانروایی نیشابور را به خیام پیشنهاد کرد که خیام آنرا نپذیرفت به هیمن خاطر نظام الملک دستور داد ماهانه ده هزار دینار به خیام پرداخت کنند
عمر خیام نیشابوری به طور کلی در تاریخ به عنوان فردی شناخته می شود که هیچگاه ازدواج نکرده است
برخی منابع به عدم ازدواج او اشاره دارند و او را به عنوان یک مرد متمرکز بر علم و ادبیات توصیف می کنند
به هر حال شواد دقیق تاریخی در مورد زندگی شخصی و خصوصی او وجود ندارد
خیام ۱۲ آذر سال ۵۱۰ شمسی وقتی ۸۳ ساله در شهر نیشابور از دنیا رفت و در محله کهن شادیاخ نیشابور در باغی به نام امامزاده محروق دفن شد
آرامگاه در سال ۱۳۱۳ هجری شمسی زمان حکومت رضا شاه پهلوی به عنوان یکی از پروژه های هنری توسط علی اکبر صنعتی، معمار و هنرمند ایرانی، طراحی و ساخته شد
عکس بنای آرامگاه خیام نیشابوری
اوج شهرت جهانی او در قرن ۱۹ میلادی و پس از ترجمه رباعیاتش توسط ادوارد فیتزجرالد، نویسنده انگلیسی، در سال ۱۸۵۹ میلادی (برابر با ۱۲۳۸ شمسی) بازمی گردد
این ترجمه موجب شناساندن خیام به دنیای غرب شد
سپسدر دهه های بعد، فرانسوی ها نیز با ترجمه رباعیات خیام، به ویژه در نیمه دوم قرن ۱۹ میلادی، در معرفی این دانشمند ایرانی در جهان غرب نقش زیادی ایفا کردند.
در سال ۱۳۴۶ به پیشنهاد دکتر محمد معین، زبان شناس و ادیب ایرانی ۲۸ اردیبهشت در تقویم ایرانی به عنوان روز بزرگداشت عمر خیام نام گذاری شده است
خوشبختانه پس از انقلاب اسلامی نیز این گرامیداشت تغییر نیافت و ماندگار شد
بیوگرافی خیام نیشابوری کوتاه و خلاصه
روایت های جالب از عمر خیام شده است که بسیاری از آن به عنوان افسانه های منتسب به این شاعر و همه چیزدان یاد می کنند
یکی از افسانه ها مربوط به عمر خیام نیشابوری ماجرای اشعار کفر آمیز او می باشد
ماجرا از این قرار است که روزی خیام درحالی که می خواست باده بنوشد اما باد می وزد و جام او بر زمین می افتد و می شکند که در این حالت می گوید :
ابریق می مرا شکستی، ربی
بر من در عیش را ببستی، ربی
من مِی خورم و تو می کنی بدمستی
خاکم به دهن مگر تو مستی، ربی
با گفتن این شعر کفرآمیز؛ خدا روی وی را سیاه کرد که در برخی نقل قول ها از کجا شدن دهان او هم سخن گفتند که خیام پشیمان می شود و برای پوزش از خدا این بیت را در ادامه می گوید:
ناکرده گنه در این جهان کیست بگو
و آن کس که گنه نکرد چون زیست بگو
من بد کنم و تو بد مکافات کنی
پس فرق میان من و تو چیست بگو
روزی به همراه شاگردان در حال گذر از کنار مدرسه ای که بازسازی میشد بود که چارپای حمل کننده باری را دید که به خاطر ترس وارد مدرسه نمیشود
از این جهت جلو رفت و چیزی در گوش حیوان گفت و حیوان داخل مدرسه رفت
شاگردان ماجرا را از او پرسیدند و او اینگونه پاسخ داد که خر از محصلان مدرسه بوده و بعد از مرگ به شکل خر به این دنیا برگشته و از ترس این که کسی او را بشناسد داخل مدرسه نمی شد
من این موضوع را فهمیدم و در گوشش خواندم
ای رفته و بازآمده بَل هُم گشته
نامت ز میان مردمان گم گشته
ناخن همه جمع آمده و سم گشته
ریشت ز عقب درآمده، دُم گشته
وقتی متوجه شد که من او را شناختم راضی شد که وارد مدرسه شود
بیتا
۰۳ مهر ۱۴۰۳
خیلی عالی بود، من به صورت انتخاب خودم برخی از جملاتی که مهم بود را نوشتم، به نظرم عالیه ، کیفیت بالایی داره و هر کسی می تونه به انتخاب خودش برخی جاهاشو بنویسه و برخی جاهاشو لزومی ندید ننویسه، مرسی
ناشناس
۱۶ اردیبهشت ۱۴۰۳
خوب بود بد نبود
ناشناس
۱۰ آذر ۱۴۰۲
عالی بود
صدف دیده حافظا
۰۲ اردیبهشت ۱۴۰۲
از پشتکار و همت دوستان و دستتنکاران قدر دانایی و به به نوبه خودم عرض تشکر مینمایم.
سلیم
۰۱ اردیبهشت ۱۴۰۲
چرا بجای اینکه آرامگاه حافظ را دو بار روی اسکناسها چاپ کردند آرامگاه خیام این شاعر, ریاضی دان, فیلسوف، نابغه گاهشمار دقیق خورشیدی را که از یک شاعر هم بلندپایه ترست را چاپ نمی کنند و حق او را که چنین گاهشماری را تنظیم کرده بجا نمی آورند تا برای همه ی ایرانیان بخوبی شناسانده شود؟
سلیم
۰۱ اردیبهشت ۱۴۰۲
مطالی خوب بود ولی جای تاسف داردکه در کشورمان نام این دانشمند را کمتر اهمیت دادند و می دهند و غیر ایرانی ها بهتر شناختند و نامش را جاودانه کردند، سال 1400 خورشیدی حق این بزرگوار بود که در کشورمان دست کم عکس آرامگاهش و یکی از رباعیاتش را بر روی اسکناس های ایران چاپ کنند زیرا گاهشمار هجری خورشیدی که به گاهشمار جلالی شهرت یافته تلاش های خیام بوده و حتا باید به گاهشمار خیام معرفی گردد ولی نماینده نیشابور در مجلس یا شهردار نیشابور هیچگونه تلاشی برای ثبت چنین سالی که وارد سده ی چهاردهم خورشیدی شدیم انجام نداده اند....کاری که تلاش آنان تاثر گذارتر از تلاش مردم یا فرهنگ دوستان ست. به امید روزی که نام جاودانه خیام هم در کشورمان بهتر از این معر فی گردد.
خانم ببخشید
۱۰ بهمن ۱۴۰۱
خوب بود
روئ😔🌹،
۰۳ دی ۱۴۰۱
واقنن ععاشقق اشععارشش شدمم نمصنن😔🌹،
روئ😔🌹،
۰۳ دی ۱۴۰۱
مم جالبب بود واقنن😔🌹🌹،
اردبیلی
۲۶ آذر ۱۴۰۱
ممنون از مطالب جامع و مفیدتان
مارال
۲۴ آذر ۱۴۰۱
عاشقشم,رباعیاتشو حفظ کردم,نظیر نداشته این بشر
مصطفی
۲۳ مهر ۱۴۰۱
خیلی خوب بود
fatima
۱۷ فروردین ۱۴۰۱
خیلی خوب بود اطلاعات ازرشمند و عالی بـــود
علی خادم زاده
۱۳ آذر ۱۴۰۰
عالی بود و کامل
هما رضوانی
۰۵ آذر ۱۴۰۰
اطلاعات زیادی در مورد خیّام نیشابوری از شما کسب کردم،از زحمات شما برای گردآوری آنها بسیار سپاسگزارم .
فوضولی
۱۳ فروردین ۱۴۰۰
خوب بود
ستايش
۲۷ بهمن ۱۳۹۹
واقعا سپاسگزارم از شما من دانشجوی هستم این مطالب برام خخخخخلی مفید بود سپاسگزارم ??
ستايش
۲۷ بهمن ۱۳۹۹
خیلی نوشته هاتون خوب سپاسگزارم از همگی ????????????????????????????
ariya82
۰۲ خرداد ۱۳۹۹
بسیار دانشمند بزرگی بوده وما باید از آنها و آثار هایسان بیشتر تقدیر کنیم